De Technoloog | BNR

• Hersenimplantaten komen steeds dichterbij (en zijn een grote belofte)

  De grote belofte van hersenimplantaten lijkt steeds dichterbij te komen. Wat ooit begon als sciencefiction, komt nu steeds meer in beeld als mogelijke realiteit. De vraag die daarbij op tafel ligt is niet langer óf dit ooit kan, maar wanneer technologie zo ver gevorderd is dat iemand simpelweg aan de beurskoers van Nvidia denkt en die koers vervolgens direct in zijn hoofd ziet verschijnen. Het idee van een brain-to-cloud interface roept niet alleen vragen op over techniek, maar ook over toepassingen, snelheid van leren en de mogelijkheid om kennis van de een direct in de hersenen van de ander over te dragen. Voor wetenschappers die werken aan hersenimplantaten begint het vaak met de medische toepassingen. Kun je blinde mensen weer zicht geven, al is het slechts in contouren? Onderzoekers werkten aanvankelijk met duizend elektrodes, maar de voortgang zit niet alleen in aantallen. De rol van software en interpretatie van signalen is minstens zo groot. De vraag is of verbeteringen in hardware en algoritmes ook echt leiden tot bruikbare resultaten bij patiënten. Daarbij spelen klinische proeven met zowel dieren als mensen een rol. In Europa zijn er inmiddels ook voorbeelden, waaronder de bekende casus van een Spaanse patiënte. Tegelijkertijd krijgt het onderwerp een commerciële kant met startups als Phosphoenix, die werken aan concrete toepassingen. De maatschappelijke discussie wordt gevoed door berichtgeving in de media. Zo verschenen recent artikelen over experimenten waarbij hersensignalen worden gebruikt om spraak te vertalen, de publiciteit rond de eerste patiënt van Neuralink, en de ontwikkelingen in China waar een implantaat van 26 millimeter een patiënt in staat stelt met gedachten te schaken. Ook grote bedrijven als Apple kijken naar toepassingen waarbij apparaten zoals iPads en iPhones via hersensignalen kunnen worden bestuurd. De vraag is telkens of dit diepe invasieve technologie vergt, of dat lichtere vormen ook mogelijk zijn. Daarnaast rijst de vraag of dezelfde technieken die nu worden ingezet voor parkinson ook bruikbaar zijn voor de behandeling van depressie of dwangstoornissen. De hardware zelf varieert van standaardprocessors tot chips die de architectuur van het brein proberen na te bootsen. Onderzoek richt zich daarnaast op niet-invasieve methodes zoals TD-fNIRS, terwijl commerciële partijen als Kernel met eigen oplossingen komen. Toch gaat het niet alleen over techniek. Wanneer hersenen direct met de cloud kunnen worden verbonden, komt de vraag wie eigenaar is van die data en welke ethische grenzen getrokken moeten worden. Het gesprek over hersenimplantaten gaat daarmee over veel meer dan medische innovatie of technologische vooruitgang. Gast Pieter Roelfsema Video Youtube Links Hosts Ben van der Burg & Mark Beekhuis Redactie Daniël Mol Rosanne PetersSee omnystudio.com/listener for privacy information.

  --------  

  1:04:16

  --------

  1:04:16
• De online spoorzoekers van Bellingcat zijn alleen maar belangrijker geworden

  Bellingcat blijft een van de meest besproken onderzoekscollectieven ter wereld. Waar de organisatie in de beginjaren vooral bekend werd door open-sourceonderzoek naar conflicten, is het speelveld inmiddels enorm veranderd. Het onrecht in de wereld is er niet minder op geworden, en ook nepnieuws verspreidt zich sneller dan ooit. Hoe staat Bellingcat er anno 2025 voor en hoe houden de onderzoekers grip op de stroom aan beeld en informatie? In Wired vertelde oprichter Eliot Higgins vorig jaar over de unieke rol van de Bellingcat-community. Die bestaat inmiddels uit duizenden vrijwilligers, verbonden via een actieve Discord-server. Dat brengt nieuwe kansen maar ook uitdagingen: hoe manage je zo’n leger van digitale speurneuzen, verspreid over de hele wereld? De onderzoekers beschikken daarbij over een eigen toolkit, met methoden en software die in de loop der jaren zijn verfijnd. Welke tools leveren in de praktijk de meeste waarde en hoe is de manier van werken veranderd sinds de eerste onderzoeken, ruim tien jaar geleden? Opvallend is dat vrijwel alle grote mediabedrijven inmiddels een OSINT-redactie hebben ingericht. Daarmee is een niche-activiteit doorgedrongen tot de mainstream journalistiek. Wat betekent dat voor de kwaliteit van onderzoek en hoe verhouden de teams van traditionele media zich tot gespecialiseerde organisaties als Bellingcat? Ook overheden en veiligheidsdiensten maken inmiddels volop gebruik van OSINT-methoden. De vraag is in hoeverre hun aanpak verschilt van die van onafhankelijke onderzoekers. In de praktijk richt Bellingcat zich op de belangrijkste brandhaarden in de wereld. Het conflict in Oekraïne speelt daarbij nog altijd een grote rol, net als de escalatie in Gaza. Welke sporen zijn er daar te vinden, en welke nieuwe methoden worden toegepast om feiten boven water te krijgen? Sinds de vorige keer dat Bellingcat te gast was, is er bovendien een technologische revolutie bij gekomen: generatieve AI. Kunstmatige intelligentie levert nieuwe tools om beeld, audio en metadata te analyseren. Maar dezelfde technologie wordt ook ingezet door tegenstanders die misleiding proberen te verspreiden. Hoe betrouwbaar zijn de detectiemethoden en lukt het nog om AI-fakes te onderscheiden van echt materiaal? En als AI steeds beter wordt in online speurwerk, kunnen agents en modellen dan ooit het werk van een OSINT-onderzoeker overnemen? Gast Foeke Postma Video Youtube Links Hosts Ben van der Burg & Felienne Hermans Redactie Daniël Mol Rosanne PetersSee omnystudio.com/listener for privacy information.

  --------  

  1:03:56

  --------

  1:03:56
• Trump maakt met zijn 'Golden Dome' de wereld alleen maar onveiliger

  In deze Technoloog praten we over raketten, en de technologische middelen die deze wapens juist weer moeten tegenhouden. Dat doen we met Patrick Bolder, analist bij HCSS en oprichter van Bolder Security-Technology-Space. Raketten van allerlei groottes behoren tot de belangrijkste wapens op het slagveld, overal ter wereld. Trump wil zich met een eigen, futuristisch project, beschermen tegen bedreigingen in de toekomst, maar de vraag is of hij de wereld daarmee veiliger, of niet juist onveiliger maakt. De raketten die Hamas inzet zijn vaak relatief eenvoudige projectielen, gebaseerd op oudere technologie. Ze hebben een beperkt bereik en precisie, maar worden in grote aantallen afgevuurd. Juist dat aantal maakt het voor verdedigingssystemen lastig om alles te onderscheppen. Hypersone raketten vormen een heel ander verhaal: ze bewegen met snelheden boven Mach 5 en kunnen hun koers tijdens de vlucht aanpassen, wat onderscheppen extreem ingewikkeld maakt. Deze wapens worden inmiddels getest en incidenteel ingezet door landen als Rusland en China. Het bekendste raketschild ter wereld is het Israëlische Iron Dome. Dit systeem bestaat uit radars die inkomende projectielen detecteren, gekoppeld aan lanceerinstallaties die onderscheppingsraketten afvuren. De software berekent in fracties van seconden of een raket gevaar oplevert voor bewoond gebied, en alleen dan wordt actie ondernomen. Iron Dome is niet onfeilbaar: grote aantallen raketten, drones of combinaties daarvan kunnen het systeem overbelasten. Drones, zoals de Iraanse Shahed, vormen een extra uitdaging omdat ze goedkoop zijn en in zwermen kunnen worden ingezet. Het onderscheppen daarvan met dure raketten levert een ongunstige kostenbalans op. Israël heeft een sterke infrastructuur voor raketverdediging, terwijl Oekraïne afhankelijker is van buitenlandse leveringen en minder gelaagd verdedigd is. Donald Trump wil met zijn ‘Golden Dome’ een wereldwijd raketschild opzetten dat bescherming moet bieden tegen intercontinentale ballistische raketten (ICBM’s) en hypersone wapens. Het plan omvat een budget van 175 miljard dollar en doet denken aan het ‘Star Wars’-project uit de jaren tachtig, waarbij de VS met satellieten en lasers vijandelijke raketten in een vroeg stadium wilde uitschakelen. Dat idee kwam destijds niet verder door technische beperkingen en hoge kosten. Het Golden Dome-plan mikt opnieuw op ruimtegebaseerde systemen, maar met modernere technologie. Satellietwapens bestaan in experimentele vorm, maar voor een wereldwijd dekkend schild zijn honderden tot duizenden satellieten nodig. Gast Patrick Bolder Video Youtube Links Hosts Ben van der Burg & Daniël Mol Redactie Daniël Mol Rosanne PetersSee omnystudio.com/listener for privacy information.

  --------  

  1:03:17

  --------

  1:03:17
• GPT-NL is bijna klaar, maar zoekt nu klanten én daadkracht van de overheid

  TNO, Surf en het NFI werken momenteel samen aan GPT-NL, een eigen taalmodel van Nederlandse bodem. Daarmee willen ze een alternatief bieden voor de Amerikaanse AI-dominantie van partijen als OpenAI en Google. Te gast in deze Technoloog is Saskia Lensink, product manager van GPT-NL. De timing is niet slecht: steeds meer organisaties en overheden zoeken bewust naar Europese, privacyvriendelijke alternatieven. Sinds eind juni wordt het Nederlandse model getraind op Snellius, de nationale supercomputer. De eerste resultaten zijn nog pril, maar de ambitie is duidelijk: een model bouwen dat op allerlei plekken in de samenleving kan worden ingezet. De ontwikkeling van GPT-NL vergt scherpe keuzes. Tijdens de training moeten ontwerpkeuzes gemaakt worden over datasamenstelling, parameters en architectuur. Ook op het gebied van functies komt er steeds meer bij kijken. De grote spelers bieden inmiddels reasoning, agents en andere geavanceerde toepassingen. GPT-NL kiest er voorlopig voor om zich eerst te focussen op de kern van het model en basistaken te implementeren als samenvatten, versimpelen of schrijven. Opvallend is de recente samenwerking met mediapartijen, verenigd in NDP Nieuwsmedia. Daarmee kan GPT-NL Nederlandse journalistieke content gebruiken als trainingsdata. Die samenwerking biedt niet alleen een rijkere dataset, maar ook duidelijkheid over het eerlijk gebruik van trainingsdata. Leveranciers van data krijgen 50% van de licentie-opbrengsten van GPT-NL, al is het nog onduidelijk wié het model dan moeten gaan afnemen. De Rijksoverheid vormt een ideale launcing customer, maar op dit moment is er nog geen deal. De doelgroep is breed. Allerlei Nederlandse overheden zouden moeten warmlopen voor een model dat zich aan de AVG en AI-act houdt, maar in de praktijk blijkt AI-gebruik daar sterk gefragmenteerd. Het bedrijfsleven vertrouwt inmiddels stevig op Microsoft-oplossingen en de bijbehorende AI-producten. Toch denkt GPT-NL zich daartussen te kunnen positioneren, onder meer door openheid, transparantie en Europese gegevensbescherming centraal te stellen. Hoe gaat GPT-NL zich invechten tussen de reuzen van big tech? Gast Saskia Lensink Video Youtube Links Hosts Ben van der Burg & Daniël Mol Redactie Daniël Mol Rosanne PetersSee omnystudio.com/listener for privacy information.

  --------  

  1:01:47

  --------

  1:01:47
• Meekijken in het hoofd van een durfinvesteerder

  Beau-Anne Chilla is partner bij deeptech-investeerder Forward.One en vertelt in deze aflevering hoe haar team investeringskansen opspoort in de wereld van duurzame hardware-innovatie. Ze is dagelijks op zoek naar bedrijven met onderscheidend vermogen, waarbij de selectie niet alleen afhangt van technologie, maar ook van het team erachter. Van duizenden bedrijven blijft er maar een handvol over. Chilla neemt ons mee in hoe een investering tot stand komt, van eerste contact tot de ‘beauty-contest’ waarin je als investeerder moet opvallen om überhaupt te mogen instappen. Forward.One kiest bewust voor hardware-startups. Dat is ongebruikelijk in venture capital, want hardware is kapitaalintensief en lastig schaalbaar, is de gedachte altijd. Dat ligt gelukkig genuanceerder. Forward.One draagt niet alleen geld bij, maar ook inhoudelijke ondersteuning: hoe scherp je je product aan en hoe positioneer je je in de markt?. Ook beleidsontwikkelingen komen aan bod. De chaos in de VS biedt volgens Chilla nog altijd kansen voor Europa, zeker nu defensietechnologie weer acceptabel is geworden én men weer trots op het continent is. De verschillen tussen Amerika en Europa blijven groot, maar met een aantal stevige maatregelen zouden we de VS toch nog kunnen bijbenen. Gast Beau-Anne Chilla Video Youtube Links Hosts Ben van der Burg & Daniël Mol Redactie Daniël Mol Rosanne PetersSee omnystudio.com/listener for privacy information.

  --------  

  1:02:15

  --------

  1:02:15

Mais podcasts de Tecnologia

Podcasts em tendência em Tecnologia

Sobre De Technoloog | BNR

De Technoloog | BNR: Podcast do grupo